Uzmanlar sağlıklı bacaklarda belirgin bir damar görüntüsü bulunmadığını söylüyor. Gerek arter (atardamar) gerekse venlerin (toplardamar) normalde cildin derininde yer alıp görülmemesi gerekiyor. Bacakta damara benzeyen bir yapının fark edilmesi ise bunun doğru teşhis edilmesini gerektiriyor. Bu durum tedavi gerektirmeyen veya sadece kozmetik olarak rahatsızlık verebilecek bir sorun olabileceği gibi önemli bir damar hastalığının belirtisi de olabiliyor. Kalp – Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Semih Barlas, bacağa bakıldığında görünen ve damara benzeyen yapıların adlarını, önemlerini ve tedavi yöntemlerini sıralıyor: Prof. Dr. Semih Barlas SPİDER VENLER Ven hastalığının (Kronik Venöz Hastalık) 1. aşaması olan spider (örümcek) venler, kırmızı, mavi veya mor görünüşlü 0.5 mm-1 mm çapında olup cildin en üst tabakasında gelişen damarlardır. Genelde bacaklarda görülür ve kozmetik bir sorun olarak değerlendirilir. Çoğunlukla ciddi yakınmaya yol açmaz. Varlığını bazen kaşıntı, gıdıklanma hissi ve bölgesel huzursuzluk ile hissettirir. Oluşum nedenleri arasında kalıtım, ileri yaş, hamilelik, doğum kontrol hapları sayılır. “Yüzeyel Köpük Skleroterapi” veya “Yüzeyel Lazer” ile ortadan kaldırılabilir. RETİKÜLER VENLER “Besleyici venler” olarak da bilinen bu damarlar, cildin bir alt tabakasında, 1-2 mm çapında, mavi ve yeşil renkli oluşumlar. Genelde kalıtsaldırlar. Tek başlarına görülebildikleri gibi daha yüzeyde yer alan spider venlerin kaynağı da (besleyicisi) olabilirler. Kozmetik bir sorun olarak değerlendirilip “Yüzeyel Köpük Skleroterapi” ile yok edilebilirler. KALIN VARİSLER Sağlıklı venlerdeki kan akımı kalbe doğru tek yönlüdür. Bu akım bacak venlerinin içinde yer alan ve adeta ‘çekvalv’ gibi işlev gören kapakçıkların doğru yönde çalışması ile gerçekleşir. Kapakçıkların yapısı bozulduğunda venlerdeki kirli kan, yerçekimi yönünde geri kaçmaya başlar. Bu durum, “Kronik Venöz Yetersizlik” adı verilen bir ven/damar hastalığıdır. Hastalık, 2-4 mm çapında, kalın, kıvrıntılı, ‘spagetti makarna’ görünümlü varislerin oluşumuna yol açar. Bacaklarda yer alan, ‘Büyük Safen Veni’ ve ‘Küçük Safen Veni’ adı verilen damarlar çoğunlukla bu sorunun gerçekleştiği damarlardır. Görüntü bozukluğu dışında, dizaltı-ayak arasında hareketsiz kalındığında hissedilen, hareket edince hafifleyen; huzursuzluk, yorgunluk, ağırlık hissi, şişlik, ağrı, ciltte renk değişikliği ile yaralara yol açabilirler. Kıvrıntılı yapıları nedeniyle yavaşlayan kan akımı, pıhtı (kan tıkacı) gelişimine neden olup yaşamsal tehlikeye davetiye çıkartabilir. Kalıtım, şişmanlık, hareketsiz yaşam tarzı, uzun süre ayakta kalmayı veya oturmayı gerektiren meslekler, derin venlerde pıhtı oluşumu (DVT) ile hamilelik bu sorunun nedenleri arasında sayılabilir. Gelişimlerini yavaşlatmak için kademeli basınçlı çoraplar giyilebilir. Tanı, ayrıntılı bir fizik muayeneyi takiben, bacak venlerinin durumunu net olarak ortaya koyacak olan “venöz doppler” (bacak ultrasonu) incelemesidir. “Endovenöz Trunkal Ablasyon” (EVTA), “Doppler Altında Kimyasal Ablasyon” (DGS), “Ambulatuvar Flebektomi”, bu sorunun tedavisinde kullanılan güncel yöntemlerdir. Spider venler, kalın varislerin kaynağı olmasalar da, bu oluşumun habercisi niteliğinde olabilirler. Bunun aksine, kalın varisleri doğuran kapak kaçağı, bacağın farklı bölgelerinde kan göllenmesine yol açar ve spider venleri doğurur. BACAKTA PIHTI Bacakta yer alan “Büyük veya küçük safen veni” adı verilen damarlarda veya kalın varislerin içine bir kan pıhtısı oturabilir. Buna “Yüzeyel Venöz Tromboz” veya “Tromboflebit” adı verilir. Tıkalı damarın bulunduğu bölgede; Dokunmakla ortaya çıkan ağrı, kızarıklık, damar hattı boyunca sertlik ve gerginlik hissedilir. Bu duruma hareketsizlik, pıhtılaşma bozuklukları, sigara, kronik venöz yetmezlik ile bazı hastalıklar yol açabilir. Tedavi, tutulan damar boyutu ve yerine göre basit antienflammatuvar ilaçlar veya kan sulandırıcılar ile yapılır. Tabloya bir enfeksiyon eklenmediği sürece antibiyotik tedavisinin yeri yoktur. Eğer bacaklardaki tüm kirli kanı toplayıp, temizlenmek üzere, önce kalbe, ardından da akciğerlere taşıyan derin venlerde bir pıhtı oluşur ise buna “Derin Venöz Tromboz” (DVT) adı verilir. Çok ciddi bir damar hastalığıdır ve tedavi edilmezse “Pulmoner Emboli” (Akciğerde pıhtı) adı verilen ölümcül bir tablo doğurabilir. Bacaktaki damar hattında yürümekle çok şiddetlenen ağrı, baldır ve/veya uylukta gerginlik ile şişlik en önde gelen belirtilerdendir. Hareketsizlik, kronik venöz yetmezlik, pıhtılaşma bozuklukları ve Covid bu tabloya neden olabilir. Süratle tanı konması ve kan sulandırıcı ilaçlara başlanması gerekir. LENFANJİT/SELÜLİT Bacaktaki yüzeyel venöz tromboz ile sık karışan, lenf damarlarının (beyaz kan damarları) veya cilt altı dokularının bakteri kaynaklı enfeksiyonudur. Cilt altında kablo gibi bir damar veya geniş sertlik, kendini ısı artışı, hassasiyet, şişlik ve 38’i bulan ateş ile gösterir. Bu durumda zaman geçirmeden antibiyotik ve antienflammatuvar ilaçlara başlanması gerekir. DOĞUMSAL DAMAR OLUŞUM BOZUKLUKLARI Bacaklarda veya vücudun farklı bölgelerinde meydana gelen doğumsal damar oluşum bozuklukları kendilerini farklı renklerde gösterebilir. Bunların bir kısmı sadece kozmetik özellikte olup tedavi gerektirmeyebilir. Bu sorun lazer, skleroterapi, cerrahi olarak çıkartılma, kateter ile kurutulma yöntemleri aracılıklarıyla ortadan kaldırılabilir. BAZI CİLT KANSERİ TÜRLERİ Bu tip kanserler kendilerini ciltte bir damar ağı şeklinde veya renk değişikliği ile gösterebilir. Tanı konduktan sonra cerrahi, radyoterapi (ışın tedavisi) kemoterapi (ilaç tedavisi) ile müdahale edilir. Vücut, el ve ayaklardaki arterlerde (atardamar) kalıcı bir darlık veya tıkanıklık olmadan, bu damarlarda soğukta, duygusal dalgalanmalarda, sigara veya bazı hastalıklara bağlı olarak geçici büzüşmeler olabilir. Bunlar; ilgili alanda beyazlaşma, morarma, hareli bir yapı şekli alarak, kendilerini aralıklı veya kalıcı biçimde gösterebilir. Neden olan hastalığa yönelik tedaviler; Soğuktan korunma, sigara terki, damar genişletici ilaçlar ve antidepresan ilaçlar olarak sıralanabilir. VARİSİ OLAN KİŞİLER SICAK HAVALARDA NELER YAPMALI? Varis sorunu yaşayan kişilerin şikâyetlerinin sıcak havalarda artabileceğini söyleyen Prof. Dr. Semih Barlas, yeni teknoloji tedavi yöntemleri ile çok kısa sürede, anestezi almadan ve bacakta hasar yaratmadan sorunu giderebildiklerini söylüyor. Barlas, uzun yolculuklarda ve sıcak havalarda varisi olan kişilerin yapması gerekenlerle ilgili önerilerde de bulunuyor: 1) Bol sıvı tüketin: Gün içinde çok fazla su veya sıvı tüketmek hem vücudu daha serin tutar hem de dolaşıma katkıda bulunabilir. Yetersiz sıvı alımı, kanı koyulaştırarak bacaklardaki pıhtı oluşum tehlikesini artıracaktır. 2) Serin kalın: Aşırı sıcak, bacaklardaki venleri (toplardamarları) genişleterek ağrıya yol açmakla kalmayıp zonklama ve hassasiyeti daha da kötüleştirir. Bu noktada gözenekli kumaşlardan yapılmış, bol veya rahat kıyafetler giyerek vücudun serin tutulmasına çalışılmalıdır. 3) Hareketsiz olmayın: Yüzme ve yürüme gibi aşırı zorlayıcı olmayan egzersizler, düzenli yapıldığında, baldır kaslarınızı çalıştıracak ve bacaktaki dolaşımı iyileştirecektir. Eğer işte veya evde çok oturmak zorundaysanız, 30 dakikada bir ayağa kalkın, parmak uçlarınız üzerinde yükselip alçalma, ayak bileklerinizi hareket ettirme hareketleri yapın. Otururken, bacaklarınızı hafifçe ileriye uzatıp, ayaklarınızı yukarı aşağı doğru oynatın. Bunları gün içinde düzenli ve sık aralıklarla yaptığınızda, bacaklarınızdaki basıncı azaltacak ve dolaşımınızı hızlandıracaksınız. 4) Denizin içinde yürüyün: Vücut sıcak havada serinlemek için çaba gösterir. Bunu başarabilmek için venleri genişletir ve kanın cilde daha yakın alanda ilerlemesini sağlar. Ardından oluşan terleme ile vücudun serinlemesi hedeflenir. Bu nedenle sıcak havada soğuk suyun içinde olmak, sığ denizde yürüyerek baldırları çalıştırmak ve suyun içinde hafif egzersizler yapmak kan dolaşımını artırarak rahatlama sağlar. Soğuk su ve sığ suda yürümek bacaklara en iyi gelen uygulamalardandır. Denizin dalgası da bacaklara masaj etkisi yapıp kan dolaşımını destekleyebilir. 5) Topuklulardan uzak durun: Baldır kaslarının iyi çalışması, bacaklardaki kirli kanın temizlenmek üzere akciğerlere doğru taşınmasını sağlar. Yüksek topuklu ayakkabılar ise bu kasları hareketsiz kılar. Bu noktada düz ve ortopedik ayakkabılar giymek gerekir. 6) Basınçlı çoraplar giyin: Günümüzün basınçlı çorapları, eskilerin ‘anneanne çorabı’ diye tanımladıkları varis çoraplarından çok farklıdır. Farklı renk ve desenleri vardır. Bunlar bacakların havalanmasını engellemez. Bu çoraplar ayak bileği düzeyindeki fazla basıncın, yukarı doğru çıktıkça azalacak biçimde üretilmesi sayesinde ‘kademeli basınç’ özelliği taşımaktadırlar. Bu özellik bacağa, aşağıdan yukarıya doğru masaj etkisi yapar. Dizaltı, kasığa kadar veya külotlu olanlar giyilen kıyafete göre seçilebilir. Çorapların basınçları kişiye doktorları tarafından bildirilmeli, bacak ölçüsü alınarak doğru beden seçimi yapılmalıdır. Kademeli basınçlı çorap seçiminin ezbere yapılmaması gerekir. 7) Güneşte yanmak yerine suni bronzlaştırıcı kullanın: Varis tedavisi görmeyenler veya varislerinden kurtulamayanlar, güneş altında yanmaya çalışmamalı ve bronz bir bacağa sahip olmak istemenin sorunu kötüleştireceğini unutmamalıdır. Bronzlaşmak isteyenlerin bunu kozmetik ürünler ve suni bronzlaştırıcılarla sağlamaları gerekir. 8) Günün sıcak saatlerinden kaçının: 11.00 – 15.00 arası güneşin en yüksekte ve sıcaklığın en fazla olduğu saatlerdir. Bu saatler arasında dışarıda bulunmaktan kaçınılmalıdır. 9) Gıdaya dikkat edin: Tuz tüketimini azaltmak ve fazla kilolardan kurtulmak, bacaklardaki şişliklerin azalmasını ve üzerlerine binen ağırlığın hafiflemesini sağlar. 10) Sorunun çözümünü araştırın: Varis, gelişen teknolojilerle artık her mevsim tedavi edilebilen bir sağlık problemidir. Altta yatan venöz yetmezlik hastalığının “Endovenöz Trunkal Ablasyon” (‘EVTA’), “Doppler Altında Kimyasal Ablasyon” (DGS) yöntemleri ile yaz-kış endişesi olmadan yapılması olasıdır. Bacaklardaki ince kılcalların tedavisi için kullanılan “Yüzeyel Köpük Skleroterapi” (VFS) ve “Yüzeyel Lazer”i (VL) tercihen yaz dönemine denk getirmemek veya tedavi gören yerleri güneşten korumak gerekir.
Bir yanıt yazın