Elmas KarakaşBiyografiler Türk edebiyatı tarihinin labirentleri arasında gezinen her araştırmacı ve okur için önemli birer kılavuz. Diğer yönüyle, onlarsız bir edebiyat tarihi yazımını da düşünmek mümkün değil. Tabakât kitaplarından tezkirelere, oradan modern dönemle birlikte şahsiyetlerin müstakil olarak kaleme alındığı tercüme-i hâl türünden eserlere ve nihayet çok boyutlu portrelerin görünür kılındığı biyografilere uzanan çizgide Türk edebiyatında pek çok örnekle karşılaşmak mümkün. Yakup Öztürk’ün Muhalif, Bürokrat, Şair Ziya Paşa adıyla yayıma hazırladığı biyografi çalışması da aynı çizginin bir devamı olarak, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı’nın Türk kültür hayatında tesir bırakmış şahsiyetlerin biyografilerini ortaya çıkarmaya yönelik projesi “Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan” kapsamında basılmış. Eser Mayıs 2023’te 224 sayfa hacmiyle okurla buluştu.Hemen Ön Söz’de “Tanzimat günlerinin arifesinde ya da hemen sonrasında doğan kuşağın, sanatın, kültürün, siyasetin, daha geniş manasıyla tarihin küçük bir parçası olarak kalmadıkları aşikârdır” sözleri ile Ziya Paşa’nın sadece edebiyat sahasında yahut Tanzimat’ın hareketli siyasi ortamı içerisinde değerlendirilmesinin okura gerçek bir portre sunmayacağını söyleyen Yakup Öztürk, Ziya Paşa’yı politik bir figür, bürokratik bir sima, Batı tesirinde gelişen Türk edebiyatının öncü şahsiyetlerinden ve basın tarihinin önemli temsilcilerinden biri olarak ele alma gayretinde olduğunu ve bu çerçevede yapılmayan değerlendirmelerin eksik kalacağını söylüyor. Kitabın da bu dikkat ve özenle kaleme alındığını söylemek mümkün. Kitabın bölümlendirmelerine bakıldığında “Çocukluğu ve İlk Gençlik Yılları”, “Avrupa’ya Kaçmadan Önce”, “Yeni Osmanlılardan Ziya Bey”, “Avrupa Sonrası İstanbul Günleri”, “Ziya Bey’in Yeniden İstanbul Dışına Çıkarılması ve Valilikleri” şeklinde verilen ana başlıklar her ne kadar Ziya Paşa’nın hayat hikâyesine odaklanan kronolojik bir seyri önceliyor gibi görülse de alt başlıklarda Ziya Paşa’nın gazetecilik faaliyetlerine ve döneminde tesir bırakan yazılarına, tercümeler ile başlayan edebî faaliyetlerine ve bunlar etrafında gelişen tartışmalara, Abdülaziz devri saltanatının önemli olayları ve sadaretteki değişmelerden II. Abdülhamid devrine pek çok tarihî olay sıkı bir ilişkiler ağı ile Ziya Paşa’nın şahsi hikâyesine eklemlenmiş. Bu açıdan biyografinin okuru sıkmayan, merak unsurunun sürüklediği bir üslupla canlı bir portre sunduğu belirtilmeli. Ziya Paşa’yı böyle geniş bir perspektiften ele alan kitabın bizce orijinal ve alana katkı sunan diğer yönü ise yenileşme dönemi Türk edebiyatı içerisinde Ziya Paşa ve Namık Kemal’e dair tartışmasız bir biçimde aktarılan kabulleri tartışmaya açması. Öztürk’e göre, çağdaşı olan yazarlardan edebî birikimi açısından geri olmamakla birlikte Türk edebiyatına modern anlamda hikmetli söyleyişi ve satiri getiren Ziya Paşa’nın gerisinde değerlendirilebilecek Namık Kemal’in edebiyatımızda bu denli öne çıkarılması Cumhuriyet döneminde yazılan edebiyat tarihlerinin ve üniversitelerde ders veren hocaların anlattıklarının bir neticesi. Namık Kemal’in döneminde yarattığı etkisi sebebiyle yapılan bu değerlendirmelerdeki aynı etkiyi Servet-i Fünûn nesli içerisinde de görmek mümkün. Eserlerinin edebî değeri bakımından Servet-i Fünûn şiirini daha bütünlüklü bir şekilde temsil eden Cenab Şahabeddin’e nispetle Tevfik Fikret’in ilk aşamada kabulü de aynı etki sebebiyle. Bir başka yanılgı ise Ziya Paşa’nın Türk düşünce hayatına tesir etmediği yönündeki görüş. Meşruti idareyi getirme amacıyla yürüttükleri mücadelede kendisini yarı yolda bırakan ve padişaha kendilerini affettirerek İstanbul’a dönen arkadaşlarına karşı fikrî mücadelesini yazdıkları ile kesintisiz bir biçimde sürdüren Ziya Paşa düşünce hayatında da tesir bırakmıştır. Ziya Paşa’ya dair bu eksik kavrayışın nedenlerinden en önemlisi hiç şüphesiz onu ömrünün sonuna kadar sürecek olan bir Âli Paşa düşmanlığı içerisine hapseden muhteris mizacıdır. Tüm bu vurgular birlikte değerlendirildiğinde kitabın yeni bir Ziya Paşa perspektifi sunduğu açık. Hayallerin güzel ülkesiHece Yayınları Recep Seyhan’ın tüm kitaplarını yeniden okurla buluşturdu. Bir Sepet Hayal ise yazarın son öykü kitabı. İnsan hallerine odaklanan Seyhan, insanın özünde saklı olan cevhere sesleniyor.
Bir yanıt yazın